Πρόγραμμα και Περιγράμματα Μαθημάτων

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

Θεμέλια  Περιβαλλοντικής Επικοινωνίας – Προασπίζοντας την Υγεία

H ανθρώπινη υγεία και ευημερία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες στον ιστό των αλληλεπιδράσεων που χαρακτηρίζουν τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη και η έννοια της επικοινωνίας διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση των ανάλογων συνθηκών. Το φυσικό περιβάλλον επιδρά στον άνθρωπο και συνάμα δέχεται παρεμβάσεις από τις ανθρώπινες κοινωνίες. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής προκαλεί προβλήματα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προερχόμενα από τις αυξημένες καταναλωτικές απαιτήσεις των ανθρώπων. Στις τρέχουσες προκλήσεις περιλαμβάνεται η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή, η μικροβιακή αντοχή, κ.α. Παγκόσμιες διαδικασίες κοινωνικού μετασχηματισμού, που σχετίζονται με τα μέσα διαβίωσης, τα αγροδιατροφικά δίκτυα και το περιβάλλον, λαμβάνουν χώρα τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Τέτοιες διαδικασίες συνεπάγονται αλλαγές σε διαφορετικά επίπεδα. Οι αλλαγές λόγω των προκλήσεων οδηγούν σε έντονες συζητήσεις σχετικά με το ‘’ποιος είναι ο σωστός δρόμος’’ και ‘’τι πρέπει να γίνει’’ για την αντιμετώπιση αυτών των επιτακτικών συνθηκών. Σε αυτό το μάθημα τονίζεται ο τρόπος  διαχείρισης της αλλαγής μέσα από το πρίσμα της επικοινωνίας. Ο ρυθμός αλλοίωσης του περιβάλλοντος επιβάλει την συμμετοχή των πολιτών στη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων. Κάθε πολίτης πρέπει να αποκτήσει την ικανότητα να κατανοεί τα περιβαλλοντικά θέματα, να αντιλαμβάνεται τις αιτίες των προβλημάτων και να αξιολογεί τις πιθανές λύσεις καθώς και να έχει συμμετοχικές δεξιότητες. Αυτό απαιτεί την ανάπτυξη μιας επικοινωνιακής διαδικασίας μεταξύ των πολιτών, της διοίκησης και των ειδικών. Η Περιβαλλοντική Επικοινωνία είναι η διαδικασία που μπορεί να διασφαλίσει την προώθηση των καταλληλότερων αποφάσεων και νομοθεσιών για την προστασία του περιβάλλοντος και την προαγωγή της υγείας. Η ικανότητα των πολιτών να επηρεάζουν με τις δράσεις τους τη δημόσια δομή για την προώθηση της περιβαλλοντικής υγείας τονίζεται σε όλη τη διάρκεια του μαθήματος. Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι να παρέχει στους εκπαιδευόμενους συγκεκριμένες πληροφορίες και ικανότητες κριτικής αξιολόγησης ως προς τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Αυτές οι δεξιότητες θα τους καταστήσουν ικανούς να συμμετάσχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθορίζοντας έτσι την ποιότητα της υγείας και του περιβάλλοντος  στις επόμενες δεκαετίες.

Εισαγωγή στην Επιδημιολογία και τη Δημόσια Υγεία για Επαγγελματίες Επικοινωνίας

Ορμώμενοι τη θεμελίωση του πολυπαραγοντικού χαρακτήρα του υποδείγματος υγείας –ασθένειας, η υπεροχή του αντικειμένου της δημόσιας υγείας επεκτάθηκε σημαντικά σε τομείς που αλληλοεπηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα όπως το περιβάλλον, η διατροφή, η φυσική άσκηση, η κοινωνική συμπεριφορά, κ.α. Με βάση τα προαναφερθέντα μια από τις βασικές ευθύνες της δημόσιας υγείας είναι ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση των κρίσιμων και συνεχώς μεταβαλλόμενων περιβαλλοντικών και κοινωνικών συνθηκών μέσω τις διαμόρφωσης συμπεριφορών που αποβλέπουν στην προαγωγή της υγείας σε ένα ποιοτικό περιβάλλον. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής δημιούργησε μεταξύ άλλων και νέα δεδομένα στην επιστήμη της επιδημιολογίας. Στο συγκεκριμένο μάθημα, επιχειρείται μια εξειδικευμένη και εις βάθος ανάλυση υπό το πρίσμα της περιβαλλοντικής επιδημιολογίας όπου επιζητά να αποσαφηνίσει τις σχέσεις που έχουν οι φυσικοί, χημικοί και βιολογικοί παράγοντες με την υγεία του ανθρώπου. Έτσι, το μάθημα προσφέρει εμπεριστατωμένη γνώση στην επιδημιολογία ως την βασική επιστήμη που ασχολείται με την μελέτη της κατανομής των διάφορων νοσημάτων ή/και χαρακτηριστικών στους ανθρώπινους πληθυσμούς καθώς και με την διερεύνηση των αιτιολογικών παραγόντων που διαμορφώνουν ή μπορούν να επηρεάσουν αυτές τις κατανομές. Η αιτιολογική έρευνα αφορά τόσο τα πολυάριθμα νοσήματα άγνωστης αιτιολογίας και τη μελέτη συγκεκριμένων επιδημιών, όσο και τη θεραπευτική ιατρική, αφού η θεραπεία αποτελεί ουσιαστικά την αιτία της καλύτερης πρόγνωσης. Από τις μελέτες παρατήρησης έως τις πειραματικές  μελέτες σκοπός είναι ο προσδιορισμός των σχέσεων μεταξύ της έκθεσης (σε βιολογικούς παράγοντες, διατροφή, κ.α.) και του αποτελέσματος (κατάσταση υγείας, ασθένεια, κ.α). Σημειώνεται ότι οι τρεις σημαντικές έννοιες που συνθέτουν το επιδημιολογικό τρίγωνο είναι οι εξής: παράγων, ξενιστής και περιβάλλον. Οι ιατρικές γνώσεις αναθεωρούνται και εμπλουτίζονται με ραγδαίους ρυθμούς. Η συνεχής ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας και των υπεύθυνων λειτουργών υγείας και η κριτική από μέρους τους θεώρηση των δημοσιευόμενων ευρημάτων, κρίνεται επιτακτική. Η γνώση της γενικής επιδημιολογίας είναι κατά συνέπεια απαραίτητη, καθώς περισσότερα από τα μισά άρθρα που δημοσιεύονται στα μεγάλα διεθνή ιατρικά περιοδικά βασίζονται σε επιδημιολογικές αρχές και μεθόδους. Το μάθημα διδάσκει τις βασικές έννοιες, τα μέτρα και το σχεδιασμό μελέτης που απαιτείται στην επιδημιολογία και την δημόσια υγεία προκειμένου οι εκπαιδευόμενοι να αποκτήσουν τις δεξιότητες εκείνες που θα τους καταστήσουν ικανούς να επεξεργάζονται και να αναπαράγουν ορθά την επιστημονική πληροφορία.

Αγωγή και Προαγωγή Υγείας από το σχολείο στην κοινότητα

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η Προαγωγή Υγείας ορίζεται ως «η διαδικασία που παρέχει τη διευκόλυνση σε άτομα και κοινότητες ανθρώπων να αυξήσουν τον έλεγχο πάνω στους παράγοντες που επιδρούν στην υγεία τους και έτσι να βελτιώσουν την υγεία τους».

Πολλοί από τους παράγοντες που συμβάλουν, στα πλαίσια μιας συνεχούς αλληλεπίδρασης, και καθιστούν τους ανθρώπους  υγιείς ή άρρωστους  όπως το εισόδημα, η κοινωνική θέση, η γεωγραφική περιοχή όπου διαβιούν, το μορφωτικό τους επίπεδο, ο πολιτισμός, το πολιτικό σύστημα – βρίσκονται μερικώς/ ανεπαρκώς , ή/και εκτός του πεδίου προώθησης της υγείας . Οι πρακτικές προώθησης της υγείας απαιτούν μια μετατόπιση της έμφασης από μηνύματα επικεντρωμένα στην πρόληψη ασθενειών, σε μια πιο οικολογική και ολιστική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά πλαίσια στα οποία ζουν, εργάζονται και διαιωνίζονται οι ανθρώπινοι πληθυσμοί (πόλεις, οικογένειες, χώρους εργασίας, αναψυχή και κοινότητες). Ως ένα περιβάλλον μπορεί να οριστεί ένα μέρος ή ένα κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο οι άνθρωποι συμμετέχουν σε καθημερινές δραστηριότητες, στις οποίες οι περιβαλλοντικοί, οργανωτικοί και προσωπικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν με την υγεία και την ευημερία. Οι ορθές ρυθμίσεις δύνανται να προσφέρουν μια ευκαιρία για την προώθηση της υγείας και της ευημερίας, αλλά στον αντίποδα η απουσία ρυθμίσεων μπορεί την περιορίσει. Αναπόσπαστο στοιχείο για την προαγωγή της υγείας αποτελεί η πολιτική των δράσεων από την προσχολική ηλικία και εν συνεχεία την αγωγή υγείας που λαμβάνει ένα παιδί μέσω της εκπαίδευσης του στο σχολείο με στόχο την διαμόρφωση ορθών στάσεων και συμπεριφορών προκειμένου η ενηλικίωση και ενσωμάτωση στην κοινότητα να επέλθει μέσω των βέλτιστων προϋποθέσεων. Σε αυτό το μάθημα επικεντρωνόμαστε στην ανάλυση των ρυθμίσεων, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν την οικογένεια / νοικοκυριό, εκπαιδευτικούς χώρους, χώρους εργασίας, αναψυχή, φυλακές, νοσοκομεία και κοινότητες. Το μάθημα στοχεύει στην κατανόηση των διαφορετικών θεωριών που διέπουν τις σχέσεις της καθημερινής τους διαβίωσης στο περιβάλλον με το οποίο αλληλεπιδρούν. Παράλληλα οι εκπαιδευόμενοι καλούνται να κατανοήσουν και εν συνεχεία να είναι εις θέση να εφαρμόσουν τις στρατηγικές εκείνες που θα εξασφαλίσουν την προαγωγή υγείας (Χάρτης Οτάβα, 1986) μέσω της ανάπτυξης προσωπικών δεξιοτήτων, δημιουργίας υποστηρικτικού περιβάλλοντος, στην αγωγή υγείας αποτελώντας τον προπομπό της προαγωγής υγείας βασιζόμενη στην συμμετοχή τοπικών κοινωνιών με απώτερο σκοπό την άσκηση ορθών πιέσεων για την χάραξη νέων πολιτικών σε θέματα δημόσιας υγείας και αναπροσανατολισμού των υπηρεσιών υγείας.

Επικοινωνιακή Πολιτική στην Διαχείριση Κρίσεων

Είναι δεδομένο ότι η ανθρωπότητα θα είναι συχνά αντιμέτωπη με τον κίνδυνο πιθανών κρίσεων και η επιβίωση βασίζεται στις  υφιστάμενες γνώσεις και την αποδεδειγμένη εμπειρία σε όλα τα επίπεδα της διαχείρισης τους τόσο σε  τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πολιτική επικοινωνία αφορά τη δημιουργία και την ανταλλαγή ιδεών και απόψεων μεταξύ πολιτών, δημοσίων υπαλλήλων, πολιτικών θεσμών και συναφών οντοτήτων, όπως τα μέσα ενημέρωσης καθώς και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιοποιηθούν οι πληροφορίες για πολιτικό κέρδος ή για την επίτευξη πολιτικών στόχων. Αυτό το μάθημα έχει σκοπό να γεφυρώσει την επιστήμη με την χάραξη πολιτικής για λειτουργικές κοινότητες σε περιπτώσεις κρίσεων.  Αρχικά, εισάγει το πεδίο της διαχείρισης κρίσεων σε θέματα υγείας, διατροφής και περιβάλλοντος. Εν συνεχεία, προωθεί την κατανόηση των επιστημονικών θεμάτων που σχετίζονται με την διαχείριση κρίσεων και συγκεκριμένα στις επιχειρήσεις πολιτικής προστασίας σε περιπτώσεις κινδύνου και καταστροφών, αλλά και προσαρμογής στη κλιματική αλλαγή. Μελετάται η σχέση μεταξύ των τριών διαδικασιών πολιτικής επικοινωνίας: της παραγωγής (πώς αναπτύσσονται και μεταδίδονται τα μηνύματα), του περιεχομένου (αυτό που περιέχεται σε κάθε μήνυμα) και του αποτελέσματος (πώς λαμβάνονται και ερμηνεύονται τα μηνύματα).Παρουσιάζονται οι βέλτιστοι  επικοινωνιακοί τρόποι για να αναγνωρίζονται ταχύτατα οι  δυνατές διατομεακές και διεπιστημονικές συνέργειες και ανάγκες. Επισημαίνονται τα κενά στην κατανόηση και αποτελεσματική επέμβαση κατά την  διαχείριση κρίσεων σε θέματα υγείας, διατροφής και περιβάλλοντος. Το πεδίο εφαρμογής περιλαμβάνει την κατανόηση του κινδύνου, των καταστροφών, την κοινοποίηση του κινδύνου και την διαμόρφωση ενός κώδικα επικοινωνίας με όλους τους εμπλεκόμενους.

Τέλος, παρουσιάζονται τα σημαντικά στάδια του κύκλου διαχείρισης κρίσεων που είναι η πρόληψη, η μείωση επικινδυνότητας, η ετοιμότητα, η αντίδραση και η επαναφορά ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα μας.

Σχέδιο Επικοινωνίας Διαχείρισης  Έργου & Διασφάλιση Χρηματοδότησης  

Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία με ρόλο καταλυτικό για την επιτυχία ενός έργου είναι η αποτελεσματική επικοινωνία. Αποτελεσματική επικοινωνία είναι συνώνυμο της αποδοτικότερης διαχείριση ενός έργου, αλλά συχνά αντιμετωπίζονται δυσκολίες στην υλοποίησή του λόγω διαφόρων παραγόντων όπως η φύση του έργου, η δομή της οργάνωσης κ.λπ. Τα τελευταία χρόνια, ο τομέας της διαχείρισης έργων και διασφάλισης χρηματοδότησής τους στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας αποτελεί αντικείμενο έντονου προβληματισμού κάθε κοινωνίας για διάφορους λόγους. Πρώτον, η πρόοδος της ιατρικής και η ανακάλυψη νέων μορφών θεραπείας και παρεμβάσεων Φροντίδας Υγείας έχουν αυξήσει την προσφορά των υπηρεσιών Υγείας. Δεύτερον, η επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης και η γήρανση του πληθυσμού έχει αυξήσει εκρηκτικά τη ζήτηση των υπηρεσιών Υγείας. Τρίτον, ο πολλαπλασιασμός των κοινωνικών προβλημάτων έχει δημιουργήσει δημοσιονομικά διλήμματα στην κατανομή των πόρων μεταξύ του τομέα της Υγείας και των υπόλοιπων κοινωνικών τομέων. Τέταρτον, η αυξανόμενη απαίτηση των πολιτών για αποτελεσματική κάλυψη των αναγκών Υγείας μέσω παροχής υπηρεσιών υψηλής ποιότητας επιδρά σημαντικά στην κοινωνική πολιτική. Πέμπτο, πολλές χώρες έχουν δεχτεί μεγάλο αριθμό μεταναστών, που αναζητούν ιατρική φροντίδα από την υπάρχουσα δομή υπηρεσιών υγείας και έκτο,  η παγκόσμια οικονομική κρίση πιέζει ασύμμετρα την δυνατότητα να προσφερθούν ποιοτικές υπηρεσίες στον τομέα υγείας με μειωμένα τα κονδύλια στις παροχές. Ο έντονος προβληματισμός έχει εγείρει το ενδιαφέρον για τη μελέτη και την επανεξέταση των διαφόρων διαχειριστικών και χρηματοοικονομικών θεμάτων του τομέα της Υγείας. Το μάθημα αναδεικνύει που λαμβάνει χώρα και πως η επικοινωνία μέσα σε ένα έργο, τα βήματα που απαιτούνται για την αποτελεσματική επικοινωνία, τα κυριότερα εμπόδια στην επικοινωνία, τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να ξεπεραστούν τα εμπόδια, τη σημασία των επικοινωνιακής στρατηγικής  σε διάφορες ομάδες εργασίας, τη διαδικασία αποτελεσματικής επικοινωνίας αναλόγως τη μελέτη περίπτωσης. Τα συστήματα υγείας, θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν καλύτερα τους πόρους, είτε μέσω καλύτερων πρακτικών προμηθειών, ευρύτερης χρήσης των γενόσημων προϊόντων, καλύτερων κινήτρων για τους παρόχους ή με βελτιωμένη χρηματοδότηση και απλούστερες διοικητικές διαδικασίες. Η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού σχεδίου επικοινωνίας εξηγείται με βάση τα βήματα σχετικά με τον τρόπο προσδιορισμού των απαιτήσεων επικοινωνίας: Τι, Γιατί, Ποιος, Πού, Πότε και Πως. Προβλέποντας πιθανές αποτυχίες, καθώς και επιτυχίες, αποφεύγονται ανεπιθύμητες εκπλήξεις. Στόχος του μαθήματος είναι η ενστάλαξη στους εκπαιδευόμενους των βασικών αρχών υλοποίησης  μιας αποτελεσματικής διαχείρισης ενός έργου και η διασφάλιση χρηματοδότηση του μέσω ενός επιτυχημένου σχεδίου επικοινωνίας στο τομέα Προαγωγής  Υγείας.

Στρατηγικές επικοινωνίας σε θέματα υγείας και περιβάλλοντος

Μέσα από το πρίσμα της επικοινωνιακής προσέγγισης διερευνάται και αναλύεται η κρίσιμη αλληλεξάρτηση της ανθρώπινης υγείας και ευημερίας σε συνάρτηση με την ποιότητα του περιβάλλοντος. Η δομή του μαθήματος συνδυάζει μια γενική οικολογική ανησυχία με συγκεκριμένα στοιχεία που σχετίζονται με την προσωπική και κοινοτική υγεία. Η αλληλεξάρτηση του περιβάλλοντος με την υγεία προτρέπει τους εκπαιδευόμενους στο να συνειδητοποιήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα σημερινά περιβαλλοντικά ζητήματα καθορίζουν την ποιότητα της καθημερινότητάς μας. Στο παρόν μάθημα παρουσιάζεται το πλαίσιο στρατηγικής προσέγγισης που σκοπό έχει την αποτελεσματική επικοινωνία σχετικά με την προάσπιση και την προαγωγή της περιβαλλοντικής υγείας.  Αυτή η στρατηγική προσέγγιση παρουσιάζεται ως ένα πλαίσιο αρχών για αποτελεσματική πρακτική που εφαρμόζεται σε ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών της επικοινωνίας προκειμένου οι εκπαιδευόμενοι να είναι εις θέση να εφαρμόζουν στην πράξη ένα σχεδιασμό κατανοητό, έγκυρο και αξιόπιστο. Το παρόν πλαίσιο βασιζόμενο στις βασικές αρχές στρατηγικής επικοινωνίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας -WHO, βρίσκει εφαρμογή στις ακόλουθες κατηγορίες – ομάδες:

Άτομα που λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την φροντίδα υγείας σε οικογενειακό επίπεδο (προληπτικές εξετάσεις σε πάροχο υγειονομικής περίθαλψης, καθημερινός τρόπος υγιεινής διαβίωσης, προληπτικές μέθοδοι αποφυγής μολυσματικών ασθενειών κατά την διάρκεια ταξιδιών, κ.α.)

Πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης που λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την διαλογή, διάγνωση, θεραπεία, συστάσεις προς τους ασθενείς (συνιστάμενοι εμβολιασμοί, συμβουλευτική ευάλωτων ομάδων, κ.α.)

Υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε εθνικό και διεθνές επίπεδο (επένδυση στην κατάρτιση ειδικών στον τομέα της δημόσιας υγείας, δημιουργία κέντρων έκτακτης ανάγκης, χρηματοδότηση προγραμμάτων προαγωγής υγείας, κ.α.)

Δήμοι και κοινότητες που λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με κοινόχρηστους χώρους και συναφή δραστηριότητες και υπηρεσίες που λαμβάνουν χώρα εκεί (καθαρισμός δημόσιων χώρων, δημιουργία ειδικά διαμορφωμένων χώρων περιπάτου και άσκησης εντός κατοικημένων περιοχών, κ.α.)

Διεθνείς οργανισμοί και ενδιαφερόμενοι που λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την χρηματοδότηση και την εφαρμογή προγραμμάτων υγείας ( παροχή βοήθειας σε χώρες με ανεπαρκή συστήματα υγείας μέσω ενίσχυσης προγραμμάτων χρηματοδότησης για την μείωση χρόνιων ασθενειών, παροχή υποστήριξης ερευνητικών προγραμμάτων προαγωγής υγείας, κ.α.)

Επαγγελματίες του τομέα υγείας που λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με προγράμματα, συντονισμό, πόρους και συνεργασίες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Το πλαίσιο είναι οργανωμένο σύμφωνα με τις 6 αρχές διασφάλισης της ορθής επικοινωνιακής προσέγγισης σύμφωνα με τον WHO όπου θα πρέπει να βρίσκονται στον πυρήνα των αντίστοιχων δραστηριοτήτων: 1.Προσβασιμότητα, 2.Δραστικότητα, 3.Αξιοπιστία, 4.Σχετικότητα, 5.Εγκαιρότητα, 6.Κατανοητότητα.

Ο σκοπός του στρατηγικού πλαισίου είναι οι λήπτες αποφάσεων για θέματα περιβαλλοντικής υγείας και το αντίστοιχο κοινό στο οποίο απευθύνονται να εκπαιδεύονται και να προσαρμόζονται παράλληλα. Για αυτό τον λόγο, η ικανότητα των πολιτών – εν προκειμένω του κοινού, να επηρεάζουν με τις δράσεις τους τη δημόσια δομή τονίζεται σε όλη τη διάρκεια του μαθήματος. Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι να παρέχει στους εκπαιδευόμενους συγκεκριμένες πληροφορίες και ικανότητες κριτικής αξιολόγησης ως προς τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Αυτές οι δεξιότητες θα τους καταστήσουν ικανούς να συμμετάσχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθορίζοντας έτσι την ποιότητα της υγείας και του περιβάλλοντος  στις επόμενες δεκαετίες.

Επικοινωνία για αλλαγή συμπεριφοράς: Άτομα και Κοινότητες

Το μάθημα έχει ως σημείο εκκίνησης την ιδέα ότι οι διαδικασίες αλλαγής συμπεριφοράς προϋποθέτουν μια εμπεριστατωμένη διορατικότητα στις καθημερινές στρατηγικές επικοινωνίας των ανθρώπων. Τίθενται ερωτήματα όπως: «πώς επηρεάζονται οι άνθρωποι από την ποιότητα του περιβάλλον;»,  «μπορούν οι άνθρωποι να επηρεαστούν χωρίς να το γνωρίζουν;». Οι διαδικασίες που διέπουν την πειθώ και την επιρροή θα μελετηθούν κυρίως από την οπτική των επιστημών της επικοινωνίας και τους συναφείς τομείς. Το μάθημα αρχικά οριοθετεί το γνωστικό αντικείμενο των δεξιοτήτων της επικοινωνίας υπό το πρίσμα του οικολογικού μοντέλου και ασχολείται ιδιαίτερα με την ανάλυση των ψυχολογικών παραγόντων στην εφαρμογή επικοινωνιακών  πρακτικών, που κυμαίνονται από δημόσιες συζητήσεις για τα υγιεινά τρόφιμα και την αλλαγή του κλίματος έως τις online συζητήσεις για νέες (βιο) τεχνολογίες. Η εστίαση επικεντρώνεται στους διάφορους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι επηρεάζουν ο ένας τον άλλον ως μέρος της καθημερινής τους ρουτίνας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι επαγγελματίες μπορούν να μάθουν από αυτές τις μεθόδους. Εξετάζεται το πώς αξιολογείται η αξιοπιστία στις διαπραγματεύσεις και τις συζητήσεις. Μελετάται πώς οι άνθρωποι διαχειρίζονται τα δικαιώματα και τις ευθύνες της γνώσης στη συζήτηση: τι κάνει τους ανθρώπους να αντιμετωπίζονται ως περισσότερο ή λιγότερο ενημερωμένοι; Η εξειδίκευση μπορεί να είναι ένα αμφισβητούμενο ζήτημα, όπως σε δημόσιες συζητήσεις σχετικά με τον εμβολιασμό ή την κλιματική αλλαγή. Εξετάζεται  πότε και πώς χρησιμοποιούνται οι επιστημονικές γνώσεις για να υποστηρίξουν ή να αμφισβητήσουν ένα επιχείρημα και για ποιους σκοπούς παρουσιάζεται η βιωματική γνώση. Τέλος το μάθημα επικεντρώνεται σε διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στην πράξη την αλληλεπίδραση-αναλυτική προσέγγιση με απώτερο σκοπό να καταστήσει τους εκπαιδευόμενους ικανούς να συμμετέχουν ενεργά τόσο ατομικά όσο και ομαδικά στην λήψη αποφάσεων που καθορίζουν την ποιότητα της υγείας και του περιβάλλοντος μέσα από ένα αποτελεσματικό επικοινωνιακό πρίσμα.

Επικοινωνία της Υγείας και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Σήμερα περισσότερο από ποτέ, η υγεία είναι ένα από τα κύρια θέματα που καλύπτονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Η καλή υγεία αποτελεί πρωταρχική μέριμνα για όλους μας, και η διατήρησή της συνεπάγεται πολλές και ποικίλες πτυχές, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών δεδομένων. Έτσι, το κοινό βρίσκει τον εαυτό του βυθισμένο σε μια πραγματική θάλασσα ειδήσεων που σχετίζονται με την υγεία από πολλές διαφορετικές πηγές, συχνά χωρίς τα μέσα να διακρίνει αυτό που είναι πραγματικά χρήσιμο ή σημαντικό ή να κατανοεί την πραγματική σημασία των μηνυμάτων ή ακόμα και να εκτιμά την ακρίβειά τους. Πολλές δημογραφικές έρευνες έχουν αναγνωρίσει τα Μέσα Μαζικής ενημέρωσης ως την κύρια πηγή πληροφοριών για τη δημόσια υγεία. Ο αντίκτυπος στην κάλυψη των γνώσεων, των αντιλήψεων και των συμπεριφορών των πολιτών μπορεί να αναλυθεί από δύο οπτικές γωνίες: τη μεγάλη εξουσία των ΜΜΕ στη διάδοση πληροφοριών διαμορφώνοντας την κοινή γνώμη αλλά και τη δυνατότητα παραπληροφόρησης από ανακριβείς ή αναξιόπιστες πληροφορίες. Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται όχι μόνο στην πιθανή υπερφόρτωση πληροφοριών αλλά και στην κακή ποιότητα της πληροφόρησης όσον αφορά την ορθότητα, την αξιοπιστία, την κατανόηση, τη χρησιμότητα, την ισορροπία και την ανεξαρτησία, στοιχεία τα οποία συχνά δεν μπορούν να αξιολογηθούν ορθά από το κοινό λόγω περιορισμένου αλφαβητισμού για την υγεία. Οι εκστρατείες μέσων μαζικής ενημέρωσης χρησιμοποιούνται ευρέως για να εκθέσουν υψηλά ποσοστά μεγάλου πληθυσμού σε μηνύματα μέσω συνηθισμένων χρήσεων των υπαρχόντων μέσων, όπως η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και οι εφημερίδες. Επομένως, η έκθεση σε τέτοια μηνύματα είναι γενικά παθητική. Τέτοιες εκστρατείες συχνά ανταγωνίζονται με παράγοντες, όπως το διαδεδομένο μάρκετινγκ προϊόντων, ισχυρά κοινωνικά πρότυπα και συμπεριφορές που οδηγούνται από εθισμό ή συνήθεια. Σε περιπτώσεις κρίσεων ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ενδέχεται να δημιουργήσουν μια “καταιγίδα επικοινωνίας”, η οποία στρέφει την προσοχή σε ένα ενιαίο πρόβλημα υγείας, όπως το AIDS, το SARS, η γρίπη των πτηνών των πτηνών κ.α. Η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη συνεργασίας μεταξύ εκείνων που ελέγχουν την πρόσβαση στο χρόνο και το χώρο των μέσων ενημέρωσης για να βελτιώσουν την κάλυψη των θεμάτων υγείας για τα οποία το κοινό χρειάζεται και συχνά επιθυμεί να ενημερώνεται. Στο παρόν μάθημα, παρουσιάζονται αποτελέσματα εκστρατειών μαζικών μέσων ενημέρωσης στο πλαίσιο διαφόρων συμπεριφορών κινδύνου για την υγεία (π.χ. κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικών, παράγοντες κινδύνου καρδιακών παθήσεων, συμπεριφορές που σχετίζονται με το φύλο, οδική ασφάλεια, έλεγχος του καρκίνου και πρόληψη , επιβίωση παιδιών και δωρεά οργάνων ή αίματος). Οι εκστρατείες μαζικών μέσων ενημέρωσης μπορούν να επιφέρουν θετικές αλλαγές ή να αποτρέψουν αρνητικές αλλαγές στις συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία του πληθυσμού. Παράλληλα αξιολογείται η συμβολή των προαναφερθέντων αποτελεσμάτων όπως και η ταυτόχρονη διαθεσιμότητα των απαιτούμενων υπηρεσιών και προϊόντων, η διαθεσιμότητα κοινοτικών προγραμμάτων και οι πολιτικές που υποστηρίζουν την αλλαγή συμπεριφοράς.

Τεχνολογία και Ψηφιακός Σχεδιασμός στην επικοινωνία υγείας

Ο ψηφιακός σχεδιασμός στην επικοινωνία υγείας εξετάζει τη στρατηγική χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών για τους επαγγελματίες της επικοινωνίας. Αυτή το μάθημα πραγματεύεται τον τρόπο χρήσης του Διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης για την προσέγγιση διάφορων πολιτών και τον τρόπο ενσωμάτωσης της ψηφιακής με παραδοσιακές επικοινωνιακές εκστρατείες. Τα μαθήματα περιλαμβάνουν αποτελεσματικό σχεδιασμό και στρατηγική στο ίντερνετ, δημόσιες σχέσεις στην ψηφιακή εποχή, χρήση ψηφιακών και κοινωνικών μέσων και σχεδιασμό ψηφιακής στρατηγικής. Τα εργαλεία ψηφιακής επικοινωνίας αποτελούν σημαντικό μέρος του σύγχρονου χώρου επικοινωνίας. Οι εκπαιδευόμενοι θα εξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο τα κοινωνικά μέσα χρησιμοποιούνται στην υγειονομική περίθαλψη και γιατί η αποτελεσματική χρήση τους έχει καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση για πολλούς επαγγελματίες υγείας. Θα αποκτήσουν την απαιτούμενη γνώση της αξίας και της σημασίας της παραδοσιακής, κοινωνικής και αναδυόμενης πρακτικής ψηφιακών μέσων στον τομέα της επικοινωνίας της υγείας. Παράλληλα θα καταστούν ικανοί να σχεδιάζουν στρατηγικές και μεθόδους  επικοινωνίας που χρησιμοποιούν ψηφιακές και οπτικές πληροφορίες για να επηρεάσουν το κοινό ή να επηρεάσουν την αλλαγή σε θέματα και ζητήματα που σχετίζονται με την υγεία όπως και να αναλύουν, να συνθέτουν, να ερμηνεύουν και να παρουσιάζουν την υγεία και τις επιστημονικές πληροφορίες για δημόσια κατανάλωση χρησιμοποιώντας σαφή και συνοπτικά μηνύματα. Απώτερος σκοπός είναι η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι εκπαιδευόμενοι θα καταφέρουν να διαβιβάσουν μέσω του ψηφιακού σχεδιασμού ένα μήνυμα σε κοινωνικά μέσα, ισοτόπους,  εφαρμογές για κινητά, βίντεο, ούτως ώστε να  επιτύχουν μια καλοσχεδιασμένη καμπάνια προαγωγής υγείας μέσω της τεχνολογίας. 

Οικοθεραπεία: Από την θεωρία στην Πράξη

Σύμφωνα με έρευνες, η δαπάνη υπερβολικού χρόνου σε κλειστούς χώρους και η μη πραγματοποίηση τακτικών εκδρομών στην φύση μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και την ευημερία.  Η οικοθεραπεία, γνωστή και ως φυσιοθεραπεία ή πράσινη θεραπεία, είναι η εφαρμοσμένη πρακτική του αναδυόμενου τομέα της οικοψυχολογίας, που αναπτύχθηκε από τον Theodore Roszak. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη θεραπευτική δυνατότητα της φύσης και του ενδιαφέροντος για τις δυνατότητες των ‘’πράσινων παρεμβάσεων’’ προς όφελος της ψυχικής υγείας. Η οικοθεραπεία, σε πολλές περιπτώσεις, πηγάζει από την πεποίθηση ότι οι άνθρωποι είναι μέρος του ιστού της ζωής και ότι οι ψυχές μας δεν είναι απομονωμένες ή ξεχωριστές από το περιβάλλον μας. Η Οικοψυχολογία παρέχει στα άτομα μια ευκαιρία να εξερευνήσουν τη σχέση τους με τη φύση – έναν τομέα που μπορεί να αγνοηθεί σε πολλούς άλλους τύπους ψυχοθεραπείας. Ενώ ορισμένοι επαγγελματίες διδάσκουν και ασκούν αποκλειστικά την οικοψυχολογία, άλλοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας ενσωματώνουν πτυχές της οικοθεραπείας στις υπάρχουσες πρακτικές τους. Δεδομένου ότι η οικοθεραπεία είναι ένας όρος ομπρέλα για προσεγγίσεις στη θεραπεία που βασίζονται στη φύση, οι τύποι παρεμβάσεων που χρησιμοποιούνται είναι πολλές. Ορισμένες δραστηριότητες πραγματοποιούνται με την καθοδήγηση ενός θεραπευτή ενώ άλλες εκτελούνται μεμονωμένα. Ορισμένες παρεμβάσεις γίνονται σε ομάδες, ενώ άλλες απαιτούν ρύθμιση “one-on-one”. Επιπλέον, ενώ κάποιες συνεδρίες οικοθεραπείας πραγματοποιούνται εντός των ορίων ενός γραφείου, γίνεται συχνά προσπάθεια να διεξάγονται συνεδρίες σε φυσικά περιβάλλοντα όποτε είναι δυνατόν. Ορισμένες από τις πιο κοινές δραστηριότητες οικοθεραπείας είναι: Διαλογισμός στη φύση, Θεραπευτική καλλιέργεια, Θεραπεία με ζώα, Σωματική άσκηση στη φύση, Συμμετοχή σε δραστηριότητες αποκατάσταση ή διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος. Το μάθημα θα προσφέρει στους εκπαιδευόμενους τεκμηριωμένες προσεγγίσεις για τη μετατροπή της ανθρώπινης σχέσης με την  φύση στην υπηρεσία της θεραπείας και της ευημερίας. Αυτές οι βαθιές προσεγγίσεις, περιλαμβάνουν πρακτικές παρεμβάσεις και κατευθυντήριες γραμμές για την πραγματοποίηση θεραπευτικών εργασιών σε εξωτερικούς εσωτερικούς χώρους  που μπορούν να εφαρμοστούν σε ατομικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο.  Η οικοψυχολογία και η οικοθεραπεία εξακολουθούν να είναι σχετικά αναδυόμενα πεδία. 

Σημείωση: Διάφορα ιδρύματα προσφέρουν σύντομα μαθήματα οικοψυχολογίας, που κυμαίνονται από μερικούς μήνες έως και ένα χρόνο. Για παράδειγμα, το πανεπιστήμιο Naropa και το Πανεπιστήμιο της Αντιόχειας προσφέρουν μαθήματα οικοψυχολογίας ως μέρος του προγράμματος σπουδών τους. Το Πανεπιστήμιο JFK στο Σαν Φρανσίσκο προσφέρει επίσης ένα ετήσιο πρόγραμμα πιστοποίησης οικοθεραπείας.

Διαπολιτισμική Επικοινωνία στον τομέα της περιβαλλοντικής υγείας

Στη σημερινή ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, οι πολίτες καλούνται να ανταποκριθούν στην πολυπλοκότητα της επικοινωνίας σε διαφορετικά πολιτιστικά και γεωγραφικά περιβάλλοντα.

Οι ιδέες που έχουν οι άνθρωποι σχετικά με την υγεία, τις γλώσσες που χρησιμοποιούν, τις δεξιότητες γραμματισμού στον τομέα της υγείας και τα περιβάλλοντα επικοινωνίας τους σχετικά με την υγεία αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό τους. Η αποτελεσματική επικοινωνία μπορεί να ενισχυθεί  όταν αναγνωρίζονται και γεφυρώνονται πολιτισμικές διαφορές που μπορούν να συμβάλουν θετικά σε αυτή. Ο πολιτισμός είναι ένας τρόπος σκέψης και διαβίωσης, ένα σύνολο από στάσεις, αξίες, κανόνες και πεποιθήσεις που διδάσκονται και ενισχύονται από άλλα μέλη της ομάδας. Αυτό το σύνολο βασικών υποθέσεων και λύσεων στα προβλήματα του κόσμου είναι ένα κοινό σύστημα που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά για να εξασφαλίσει την επιβίωση. Μια κουλτούρα αποτελείται από άγραφες και γραπτές αρχές και νόμους που καθοδηγούν τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο αλληλεπιδρά με τον έξω κόσμο. Τα μέλη μιας κουλτούρας μπορούν να αναγνωριστούν από το γεγονός ότι έχουν κάποια ομοιότητα. Μπορεί να είναι ενωμένοι με θρησκεία, γεωγραφία, φυλή ή εθνότητα. Ως μέρος μιας πολιτιστικής ομάδας, οι άνθρωποι μαθαίνουν κανόνες επικοινωνίας, όπως ποιος επικοινωνεί με ποιον, πότε και πού μπορεί να μεταδοθεί κάτι όπως και τι να επικοινωνήσει. Τα μέλη μιας πολιτιστικής ομάδας μαθαίνουν επίσης μία ή περισσότερες γλώσσες που διευκολύνουν την επικοινωνία μέσα στην ομάδα. Η διαπολιτισμική επικοινωνία αναφέρεται στην επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων που έχουν διαφορές σε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα: μορφές εργασίας, ηλικία, εθνικότητα, φυλή, φύλο, σεξουαλικό προσανατολισμό κλπ., δηλαδή πως οι άνθρωποι που ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς επικοινωνούν μεταξύ τους.

Η διαπολιτισμική επικοινωνία δημιουργεί ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και επιτρέπει τη συνεργασία.

Μερικές φορές, όμως, η γλώσσα μπορεί να εμποδίσει την επιτυχή επικοινωνία. Όταν οι άνθρωποι και οι οργανώσεις προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν  την ορολογία τους, σε άλλα πλαίσια και με άτομα εκτός της ομάδας, η επικοινωνία συχνά αποτυγχάνει και δημιουργεί παρεξηγήσεις και εμπόδια στην κατανόηση μιας κατάστασης. Όταν δύο άνθρωποι διαφορετικών πολιτισμών συναντούν ο ένας τον άλλον, δεν έχουν μόνο διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, αλλά και τα συστήματα της ομιλίας τους είναι διαφορετικό. Παραδείγματος χάρη, οι γιατροί, οι επιδημιολόγοι και άλλοι εργαζόμενοι στον τομέα της δημόσιας υγείας και της υγειονομικής περίθαλψης ανήκουν σε επαγγελματικές κουλτούρες με τις δικές τους γλώσσες, οι οποίες συχνά δεν αποτελούν την καθημερινή γλώσσα των περισσότερων ανθρώπων. Όταν οι επαγγελματίες αυτοί θέλουν να μοιραστούν πληροφορίες, η ορολογία τους μπορεί να έχει ακόμη μεγαλύτερη επίδραση όταν η περιορισμένη παιδεία και οι πολιτισμικές διαφορές αποτελούν μέρος της ανταλλαγής επικοινωνίας με ασθενείς και άλλους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας.  Σε μεγαλύτερη κλίμακα, ένα έντονο φαινόμενο της επικαιρότητας που συνάδει με την εν λόγω θεματική περιλαμβάνει και τις ομάδες πληθυσμών που μεταναστεύουν εθελοντικά είτε εξαναγκάζονται από ευάλωτες καταστάσεις, όπως η φτώχεια ή εκτοπίζονται λόγω σύγκρουσης ή φυσικής καταστροφής, η μετανάστευση η οποία συνεπάγεται μεταξύ άλλων και σημαντικές προσαρμογές. Κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης, οι άνθρωποι πρέπει να επαναπροσδιορίσουν προσωπικά, διαπροσωπικά, κοινωνικοοικονομικά, πολιτιστικά και γεωγραφικά όρια. Αυτό συνεπάγεται έναν επαναπροσδιορισμό της ατομικής, οικογενειακής, ομαδικής και συλλογικής ταυτότητας, των ρόλων και των συστημάτων αξιών και μπορεί να αποτελέσει πηγή άγχους για το άτομο, την οικογένεια και τις εμπλεκόμενες κοινότητες.

Στόχος του μαθήματος είναι η εισαγωγή των θεμελιωδών αρχών και θεμάτων της διαπολιτισμικής επικοινωνίας από διεπιστημονική σκοπιά καθώς και η ανάπτυξη αντίληψης και εκτίμησης διαφορετικών πολιτιστικών προοπτικών και αξιών.